Antibiotica bij de hond

Een dierenarts kan bij de behandeling van bacteriële ontstekingen bij de hond kiezen uit verschillende antibiotica. Hierbij neemt de dierenarts de volgende zaken in overweging:

Zijn antibiotica echt nodig?

Veel ziekten genezen vanzelf. Soms zijn er andere behandelingen die effectiever zijn. Voorbeelden zijn:

• Neusontstekingen: bacteriën zijn niet de oorzaak van een snotneus. Hoewel de problemen na het geven van een antibioticum vaak verdwijnen, komen ze na het stoppen van de antibiotica bijna altijd snel terug.
• Kennelhoest: antibiotica versnellen de genezing niet.
• Schaafwonden: genezen vaak vanzelf.
• Tandvleesontsteking: na het verwijderen van tandsteen of ontstoken kies verdwijnt de ontsteking vanzelf.
• Maagontsteking: deze aandoening wordt bij de hond niet veroorzaakt door een bacterie. Antibiotica zijn niet geïndiceerd.
• Diarree: in veel gevallen verlengen antibiotica de diarree klachten in plaats van ze op te lossen.
• Alvleesklierontsteking: dit probleem wordt niet veroorzaakt door bacteriën. Antibiotica zijn niet geïndiceerd.
• Leverontsteking: bij honden wordt een leverontsteking zeer zelden veroorzaakt door een bacterie.
• Vaginitis: ontstekingen van de vagina hebben vaak een andere oorzaak. Wij raden een inwendig onderzoek aan.
• Voorhuidontsteking: castratie en/of desinfectie is de voorkeursbehandeling van deze aandoening.
• Routine operaties: de kans op een bacteriële infecties na castratie of sterilisatie is klein.

Is de oorzaak nog aanwezig?

Rond niet-lichaamseigen voorwerpen kunnen ontstekingen ontstaan. Als het voorwerp niet wordt verwijderd, blijven de bacterien terugkomen. U kunt hierbij denken:

• Splinters / grasaren (in neus, huid, voeten, abcessen)
• Nier- en blaasstenen
• Urinekatheters
• Infuusnaalden
• Voedingssondes

Ook rond tumoren kunnen bacteriële ontstekingen ontstaan.

Bij een prostaatonsteking zijn antibiotica pas effectief als de reu ook gecastreerd wordt.

Is een operatie of drain nodig?

Als er sprake is van grote hoeveelheden ontstekingsmateriaal is het belangrijk om de pus eerst weg te nemen (en zo mogelijk de oorzaak te verhelpen). Hierbij kan oa. gedacht worden aan een:

• Bijtabces: het openen van een abces is vaak voldoende om het probleem op te lossen.
• Buikvliesontsteking: een operatie is nodig om de oorzaak weg te nemen en de buik te spoelen.
• Borstvliesontsteking: met een slangetje dient de borstkas te worden gespoeld. Soms is een operatie nodig.
• Prostaatabces: een operatie is nodig.
• Baarmoederontsteking: is meestal het gevolg van een sterk afwijkende baarmoederwand. Het verwijderen van de baarmoeder is in bijna alle gevallen nodig.

Welke bacterie is de oorzaak?

Bacteriën worden bestreden met antibiotica. Sommige  (breedspectrum-) antibiotica kunnen veel verschillende soorten bacteriën doden. Andere (smalspectrum-) antibiotica doden heel specifiek een type bacterie. Het is dus belangrijk dat de dierenarts weet welke bacterie de ziekte veroorzaakt.

Bij veel aandoeningen is bekend wat de meest voorkomende bacterie is. Het formularium voor hond en kat houdt hier rekening mee.

Met een bacteriekweek kan de veroorzakende bacterie worden aangetoond. Na het aantonen van de bacterie wordt vaak gekeken gedaan met welke antibiotica de bacterie kan worden bestreden.

Is de bacterie mogelijk resistent?

Ook bij honden komen resistente bacteriën steeds vaker voor. Resistentie is gevaarlijk voor de hond, maar een resistente bacterie kan ook van de hond op de mens overspringen (zie waarom likt een hond).  Om die reden is het belangrijk om:

• Alleen antibiotica te geven als het echt nodig is.
• Alleen goed bereide, voldoende verhitte, voeding te geven.
• Proberen te voorkomen dat een hond buiten eet.

Komen de antibiotica bij de bacterie?

Het doorslikken van een antibioticumpil is noodzakelijk om bij de bacterie te komen. De darmen moeten de werkzame stof opnemen en vervolgens via het bloed naar de ontsteking transporteren. Het antibioticum moet terplekke het weefsel of het ontstekingsvocht binnendringen.

Hoe hoog de concentratie van het antibioticum wordt, is voor elk weefseltype bekend. In sommige weefsels dringen de meeste antibiotica niet door. Voorbeelden hiervan zijn: de prostaat, de hersenen, de botten.

Lengte antibioticakuur

Dierenartsen streven naar een korte en effectieve kuur, maar soms is het nodig om een dier langer te behandelen. In de meeste gevallen zal een dierenarts afspreken:

• Wanneer de kuur moet aanslaan
• Of een controle nodig is en wanneer

Bijwerkingen antibiotica

Naast ziekmakende bacteriën bevat het lichaam vele gezonde bacteriën. Deze zitten op de huid, in de darmen, in de neus, keel en luchtpijp, vagina en voorhuid. Deze bacteriën horen daar en helpen het lichaam te beschermen. Een andere benaming is ook wel de normale flora of het microbioom. Antibiotica doden ook een deel van deze bacteriën wat het lichaam bevattelijker maakt voor andere aandoeningen. Zo kunnen dieren die antibiotica krijgen bijvoorbeeld diarree ontwikkelen.

Daarnaast zijn er andere mogelijke bijwerkingen:

• Honden kunnen allergisch worden voor antibiotica.
• Sommige antibiotica kunnen schade geven aan het gewrichtskraakbeen of evenwichtsstoornissen geven.
• Antibiotica kunnen schadelijk zijn voor de ongeboren en jonge pup.

Antibiotica-indeling

Antibiotica zijn ingedeeld in eerste, tweede en derde keus antibiotica.

Eerste keus antibiotica: geven geen ESBL vorming (een vorm van multiresistente). Voorbeelden zijn:

• Doxycycline / Tetracycline
• Metronidazol / Stomorgyl
• Trimetoprim-sulfa
• Lincomycine / Clindamycine
• Chlooramfenicol

Tweede keus antibiotica: 

We geven liever een eerste keus middel, maar als dat niet werkt, geven we een tweede keus antibioticum. Voorbeelden zijn:

• Amoxycilline
• Amoxycilline met clavulaanzuur (Synulox, Clavubactin, ea)
• Cephalexine / Cephadroxil
• Neomycine  / Gentamycine

Derde keus antibiotica.

Het gebruik van derde keus antibiotica is bij wet verboden. Er gelden uitzonderingen, namelijk wanneer er bewezen is dat er geen andere behandelopties zijn. Voorbeelden zijn:

• Convenia
• Baytril / Marbocyl / Veraflox

Zuinig met antibiotica

Antibiotica kunnen levensreddend zijn. Zonder antibiotica is moderne (dier-)geneeskunde niet mogelijk. Omdat elke kuur kan leiden tot antibioticumresistentie, willen we deze medicijnen alleen gebruiken als het echt nodig is.

Resistente bacteriën kunnen makkelijk van huisdier naar mens overspringen. De dierenarts moet niet alleen zuinig zijn met antibiotica vanwege de gezondheid van uw huisdier, maar ook vanwege uw gezondheid. De term One health verwijst hierna.