MDR1 mutatie

Het eiwit P-glycoproteïne beschermt bij de normale gezonde hond het hersenweefsel en het centrale zenuwstelsel tegen de hoge concentraties van giftige stoffen (zoals geneesmiddelen). Voor dit eiwit heeft de hond het MDR1 gen nodig (Multidrug Resistance gen 1). Als een hond dit gen niet heeft, dan is de hond gevoeliger voor allerlei geneesmiddelen en dat kan gevaarlijk zijn als de dierenarts of u dat niet weet. We zien vooral bij Collies en Collie-achtigen deze afwijking (MDR1-mutatie): het zijn gezonde honden maar kunnen door medicijnen in de problemen komen.

In 1983 werd ontdekt dat ivermectine (een middel tegen parasieten) vergiftigingsverschijnselen veroorzaakt in de hersenen bij een deel van de Collies. Dat gebeurt al bij hele lage doseringen. De dieren gaan kwijlen, braken, krijgen epileptische aanvallen, ze krijgen spijsverterings- en ademhalingsstoornissen, kunnen in coma raken en zelfs overlijden. Honden die aan overgevoeligheid voor ivermectine lijden, blijken overgevoelig te zijn voor een reeks van geneesmiddelen.

Omdat alle chromosomen dubbel zijn, heeft de hond op 2 plekken in de chromosomen een gen voor MDR1. Honden horen 2 normale MDR1 genen te hebben. Ook als er maar 1 van de 2 genen abnormaal is (de hond is heterozygoot, of drager), kan een hond gevoeliger zijn voor (hogere doseringen van) medicijnen. Een hond die een mutatie heeft in allebei de chromosomen, noemen we homozygoot en deze honden zijn echte lijders.

Wat betekent de uitkomst van de MDR1-DNA test?

De MDR1 DNA-test geeft drie mogelijke resultaten:

• Uw hond is vrij (heeft twee gezonde genen). De hond zal bij gebruik van risico-geneesmiddelen geen overgevoeligheidsreacties krijgen en, minstens zo belangrijk, kan de afwijking niet doorgeven aan de volgende generatie.
• Uw hond is drager (heeft één gezond gen en een defect gen). De hond zal het foute gen aan de helft van zijn nakomelingen doorgeven. Dragers kunnen vergiftigingsverschijnselen krijgen bij toediening van een normale dosis loperamide (Imodium ®), en van een aantal geneesmiddelen tegen kanker of bij toediening van een hoge dosis ivermectine (meer dan 50 microgram per kilogram).
• Uw hond is lijder (heeft dus twee defecte genen). Lijders geven het afwijkende gen door aan al hun nakomelingen in de volgende generatie en krijgen vergiftigingsverschijnselen bij toediening van risico-geneesmiddelen. Het zijn de dieren die de overgevoeligheidsreacties in ernstige mate vertonen.

Welke geneesmiddelen geven problemen bij honden met een MDR1 mutatie?

De geneesmiddelen waarvan is aangetoond dat ze problemen kunnen veroorzaken bij honden met de MDR1 mutatie:

• Acepromazine (verdovingsmiddel, middel bij vuurwerkangst)
• Butorphanol (pijnstiller, verdovingsmiddel)
• Cyclosporine (Atopica, Optimmune, onderdrukt de afweer)
• Digoxine (hartmedicijn)
• chemotherapie middelen, medicijnen tegen kanker: doxorubicine,  vinblastine en vincristine
• Ivermectine, selamectine (Stronghold), milbemycine (Milbemax) en moxidectine (Advocate), (medicijnen tegen parasieten zoals luizen, mijten en wormen),
• Dexamethason, medicijn tegen ontstekingen en onderdrukt allergische reacties
• Ebastine, medicijn tegen allergische reacties
• Grepafloxacine, Sparfloxacine (antibiotica)
• Loperamide (Imodium, diarreeremmer, medicijn tegen diarree, zonder recept te koop bij drogist)

Er zijn ook geneesmiddelen die mogelijk problemen zouden kunnen geven bij honden die de MDR1 mutatie hebben, maar waarvan we het niet zeker weten. Advies is om voorzichtig te zijn met deze medicijnen in honden met de MDR1 mutatie:

• Domperidon en ondansetron, medicijnenen tegen misselijkheid en maagklachten)
• chemotherapiemiddelen, medicijnen tegen kanker: etoposide, Mitoxantrone, Paclitaxel
• Morfine, verdovingsmiddel, pijnstiller
• Quinidine of chinidine (medicijn tegen hartritmestoornissen)
• Rifampicine (een antibioticum)

Bij welke rassen komt de medicijnovergevoeligheid door MDR1 mutatie voor?

De mutatie komt bij de vroegste Engelse schapendrijversrassen (de working sheepdogs) vandaan. We zien het bij een hele reeks Collie-rassen. Ook weten we dat in Amerika, Frankrijk en Australië drie kwart van de Collies minstens 1 afwijkend MDR1 gen heeft (drager of lijder).

We kunnen de MDR1 mutatie zien bij:

• Collie, Schotse herder
• Shetland Sheepdog (Sheltie)
• Border Collie
• Australian Shepherd
• Australian Cattledog
• Old English Sheepdog (Bobtail)
• Duitse Herders
• Zwitserse Witte Herder
• Langharige Whippet
• Silken Windhounds
• kruisingen met “collie-bloed”.

Fokkerijbeleid

Bij rassen die met zo’n ernstige erfelijke afwijking te maken hebben, is het van belang te voorkomen dat de erfelijke ziekte zich verder verspreidt in volgende generaties. Met de beschikbaarheid van DNA-testen zoals de MDR1-test kan dat. Elk dier met de defecte erfelijke aanleg kan zo opgespoord worden.