Hartworm bij de hond

Hartworm (Dirofilaria Immitis) is een parasiet uit het Middellandse Zeegebied. De larven van de worm worden door stekende muggen overgebracht van hond naar hond. Temperatuur en luchtvochtigheid zijn erg bepalend of de larve in de mug kan overleven en zich kan ontwikkelen. In de hond groeien de larven uit tot volwassen wormen. De wormen van maximaal 30cm leven in de grote longslagaders, soms ook in de rechter harthelft van de hond. Een hond kan jarenlang zonder klachten een hartworm bij zich dragen, maar op een gegeven moment krijgt de hond klachten (met name longproblemen) en kan hij/zij er ook aan overlijden.

Hartworm komt in Nederland niet voor (kaartje van Esccap.org)

Als u uw hond meeneemt naar het zuiden, lees de volgende informatie dan goed. U speelt helemaal op safe door de hond thuis te laten.

Preventieve maatregelen moeten met name genomen worden inde periode van april t/m november. Meer hierover aan het eind van dit artikel.

Hartworm wordt in Nederland gelukkig zelden aangetroffen, ook niet in honden die mee zijn geweest op vakantie. De reisziekten Babesia, Ehrlicha en Leishmania lijken voor vakantiegangers belangrijkere problemen.

In Nederland komt de Franse hartworm voor. Dit is een longworm.

Hartworm komt voor in Zuid- en Oost Europa

Dirofilaria immitis is endemisch in veel landen van Zuid en Oost Europa, waaronder Griekenland, Turkije, Tsjechië, Slovenië, Roemenië en Bulgarije. Bij infectieziekten noemt men een ziekte endemisch wanneer een ziekte blijft voorkomen in een bepaald gebied, zonder dat de honden de ziekte elders hebben opgelopen en het aantal besmettingen relatief constant is.

Fig. 2 Verspreiding van Dirofilaria immitis en Dirofilaria repens in Europa. Bron: esccap.org

Een mug besmet de hond met hartworm

Een mug injecteert kleine hartwormpjes (microfilariën) in de huid van de hond. Deze miniwormpjes zwemmen naar het hondenhart. Het duurt 4 tot 6 maanden voordat de wormen volwassen zijn.

Als er in de longslagader minimaal één mannetjes- en één vrouwtjes-hartworm zit, krijgen die baby-hartwormpjes. Die larfjes kunnen tot anderhalf jaar in het bloed circuleren, voordat ze worden opgezogen door een andere mug.

Een volwassen worm kan na 7 jaar van ouderdom overlijden.

Symptomen hartworm hond

• De eerste klinische symptomen treden 5-7 maanden na besmetting op.
• De ontwikkeling van hartwormziekte bij honden verloopt doorgaans langzaam en geleidelijk.
• De meeste geïnfecteerde honden blijven jarenlang symptoomloos.
• De schade aan de bloedvaten is doorgaans ernstiger bij honden die lichamelijk zeer actief zijn.

Symptomen kunnen zijn

• Zwakheid
• Chronische hoest
• Minder of niet eten
• Gewichtsverlies
• Uitdroging
• Milde tot ernstige benauwdheid
• Bewustzijnsverlies (flauwvallen) na inspanning of opwinding.
• Vocht in de buik (ascites)
• Zwelling in de achterpoten (oedeem)
• Zwelling van kop en voorpoten (Vena cava syndroom)
• Plotselinge dood

Als een groot aantal wormen tegelijk dood gaat, kan dat plotseling de bloedvaten van de longen afsluiten. Honden worden plotseling benauwd en kunnen bloed ophoesten.

Diagnose hartworm bij de hond

Een hartworminfectie bij honden kan worden vastgesteld met

Bloedonderzoek:

• Circulerende babywormpjes (microfilariae; Knott test). Bij 30% van de honden is deze test negatief. Ook vals positieve uitslagen zijn mogelijk (zie onder). De test is mogelijk vanaf 6 maanden na de infectie.
• Antigenen van de volwassen vrouwelijke wormen: een gevoelige en betrouwbare test, soms vals-negatief (bijvoorbeeld als er alleen mannelijke wormen zijn). De test is mogelijk 5 maanden na het oplopen van de infectie.
• Antilichaam onderzoek: deze test is onbetrouwbaar

Echografisch onderzoek:

• Op een echo kan een vergroot rechter hart worden gezien. Wormen zijn soms zichtbaar als twee parallel lopende lijntjes.

Röntgenfoto:

• De bloedvaten in de longen kunnen kronkelend verlopen en afgesloten zijn. Er zijn aanwijzingen voor rechter hartfalen

Behandeling hartworm hond

De moeilijkheid bij het behandelen van hartworm is, dat we niet zomaar even een middel kunnen geven waar de wormen van dood gaan. Bij het doden van de volwassen hartworm kan de dode worm belangrijke bloedvaten in de long afsluiten. De patiënt kan daardoor bij de behandeling plots instorten en overlijden.

Daarom is het heel belangrijk dat de hond in de 30-40 dagen na de behandeling echt heel rustig wordt gehouden.

Als medicijn geven we meestal een combinatie van melarsomine, heparine, prednison en doxycycline. 4 tot 6 weken na de eerste injectie melarsomine moet de hond nogmaals dit middel krijgen en deze keer 2 dagen achter elkaar.

Als de volwassen wormen dood zijn, moeten de microfilariën nog behandeld worden. Dat kan met milbemycine, een ontwormingspilletje.

Er zijn publicaties waarbij het langdurig gebruik van preventieve medicijnen (zie later) gedurende ½ tot 2,5 jaar leidde tot genezing. We raden deze behandeling niet aan omdat deze manier van werken ook kan leiden tot resistentie bij de hartworm.  En met deze behandeling zou de hond jaren rust moeten houden, terwijl dat maar 30-40 dagen is bij de behandeling met middelen tegen volwassen hartwormen, zoals hierboven beschreven is.

Als wormen de grote bloedvaten afsluiten, moeten we chirurgisch ingrijpen. Dit is een risicovolle behandeling.

Preventie hartworm hond

In de meeste delen van Europa waar de infectie endemisch is, loopt het overdrachtsseizoen van de hartworminfectie van april tot oktober. Op de Canarische eilanden kan de infectie het hele jaar door worden overgebracht.

Als u in deze periode met uw hond een gebied bezoekt waar hartworm heerst, is het raadzaam om binnen 30 dagen na aankomst op uw vakantiebestemming te starten met een (maandelijkse) behandeling tegen de jonge stadia van de hartworm. Dit is om te voorkomen dat de hond volwassen hartwormen krijgt. Deze profylactische behandeling moet worden voortgezet tot 30 dagen nadat u het betreffende gebied heeft verlaten.

De middelen die voor dit doel geregistreerd zijn bevatten Ivermectine, Milbemycine oxime, Moxidectine of  Selamectine.

Met hartworm geïnfecteerde dieren moeten eerst behandeld worden tegen volwassen wormen; de profylactische behandeling kan ongeveer 4 weken later gestart worden. Momenteel zijn de beschikbare preventieve middelen volledig werkzaam, maar meldingen uit de VS duiden erop dat de resistentie tegen wormenmiddelen toeneemt.

Hoewel mugenbestrijding goed is (Vectra 3D, Advantix) is nog niet aangetoond dat dit de kans op besmetting duidelijk verlaagd.

Andere Hartwormachtigen

Er zijn 4 andere wormachtigen bij de hond waarbij circulerende babywormpjes (microfilariën) in het bloed kunnen worden gevonden. Deze wormen geven meestal geen of geringe klachten. Eén van deze wormen,  Dirofilaria repens, kan bij de hond en de mens wormknobbels in de huid geven. De microfilariën kunnen met behulp van laboratoriumtesten zoals een PCR test van hartworm worden onderscheiden. Een PCR test is een soort DNA test.