Coccidiose: cryptosporidium, cystoisospora, en andere coccidia
Coccidia (meervoud coccidiose) zijn ééncellige parasieten die, vooral bij jonge dieren, kortdurend diarree kunnen geven. De diarree gaat meestal binnen enkele weken over, maar de eitjes kunnen nog jaren in de omgeving aanwezig blijven en andere dieren besmetten.
De meeste coccidia hebben behalve een eind-gastheer (dat is het dier met de darmklachten), ook een tussen-gastheer. Bij de tussen-gastheer kan de parasiet in de spieren, organen of hersenen ontstekingen geven
Ongeboren dieren en individuen met een slechte weerstand kunnen ernstig ziek worden.
Dieren kunnen zich besmetten door het opeten van de eitjes (oöcysten) en/of via het eten van rauw vlees afkomstig van tussen-gastheren.
De bekendste Coccidia zijn Toxoplasma, Neospora, Cryptosporidium en Cystoisospora.
Toxoplasmose
Toxoplasmose wordt veroorzaakt door Toxoplasma gondii. Deze parasiet komt veel voor.
De parasiet is vooral bekend omdat het bij de mens kan leiden tot abortus, overlijden van de baby vlak na de geboorte, blijvende hersen- of oogschade.
Dit is de reden dat zwangere vrouwen geen rood vlees mogen eten.
De parasiet kan ook problemen geven bij mensen, honden en katten met een verminderde weerstand.
De parasiet wordt verspreid via de ontlasting van de kat (de eind-gastheer). Het is vrijwel altijd een jonge kat. De kat kan diarree hebben, maar dat hoeft niet. De kat verspreidt in 2-3 weken miljoenen eitjes en is daarna (bijna atijd levenslang) immuun. De oöcysten zijn na 2-3 dagen infectieus en kunnen dat enkele jaren blijven.
De tussen-gastheer (mens, hond) besmet zich meestal indirect: via de tuin, rauwe groenten en rauw vlees.
Lees verder bij Toxoplasmose
Neospora caninum
Kan ernstige ziekte geven bij honden, maar is met name berucht bij boeren. Gezonde honden kunnen de parasieten overbrengen op koeien, die daarop kunnen verwerpen (een miskraam krijgen). Honden besmetten zich door het opeten van de verworpen vrucht of door het eten van rauw vlees.
1 op de 10 honden heeft antilichamen tegen Neospora.
Slechts een klein gedeelte van deze honden wordt ziek, of draagt de parasiet over op het nageslacht.
Lees verder bij Neospora Caninum
Cryptosporidium
Gezonde volwassen honden en katten worden meestal niet ziek van deze parasiet. Kittens en, minder vaak, pups kunnen waterige soms stinkende diarree krijgen door deze parasiet. De diarree kan dagen tot weken aanhouden en gepaard gaan met buikpijn, braken en koorts.
De parasiet is rechtstreeks van dier op dier en van dier op mens overdraagbaar. Er bestaan geen tussen-gastheren.
Bij de meeste mensen geeft Cryptosporidium enkele weken diarree die vanzelf geneest. Mensen met een slechte weerstand kunnen ernstig ziek worden.
Cystoisospora
Cystoisospora behoort tot de meest gevonden coccidia bij de jonge hond en kat (< 4 maanden, piek bij 3 tot 8 weken oude dieren). Ze geven meestal weinig ziekteverschijnselen.
De parasiet is rechtstreeks overdraagbaar tussen honden onderling en katten onderling, maar niet van hond op kat en niet van kat naar hond. De parasiet is ook overdraagbaar via rauw vlees.
Bij ernstige darminfecties kunnen naast diarree ook andere verschijnselen optreden. Dit zijn koorts, slechte eetlust, gewichtsafname, uitdroging en in zeldzame gevallen sterfte. Bij dit soort ernstige besmettingen, spelen waarschijnlijk meerdere oorzaken (wormen, virussen, bacteriën, dieetverandering) een rol.
Cystoisospora is erg diersoortspecifiek. Een mens kan dus niet ziek worden van een zieke hond of kat.
Bij de hond komen de volgende varieteiten het meest voor: Cystoisospora canis, Cystoisospora ohioensis, Cystoisospora neorivolta en Cystoisospora burrowsi (vaak aangeduid met de oude naam Isospora).
Sarcocystes
Waarschijnlijk is deze parasiet voor de hond en de kat klinisch niet belangrijk. Een hond of kat kan de parasiet alleen krijgen via rauw vlees.
Hammondia
Deze parasiet geeft geen klinische klachten bij eind- en tussen-gastheer.
Besnoitia
Deze parasiet is alleen overdraagbaar via een tussen-gastheer (dus alleen via eten van rauw vlees)
Eimeria
Dit is een parasiet voor pluimvee, maar wordt soms (als passant) gevonden in de ontlasting van honden en katten.
Diagnose coccidiose
We stellen de diagnose coccidiose meestal met ontlastingsonderzoek. De eitjes (oöcysten) zijn veel kleiner dan wormeieren en onervaren onderzoekers kunnen ze missen.
Voor de diagnose van Toxoplasmose en Neospora verwijzen we naar de desbetreffende pagina’s.
Behandeling coccidiose bij hond en kat
Meestal zijn een symptomatische behandeling en hygiëne maatregelen voldoende.
Procox® is als enige medicijn geregistreerd voor gebruik tegen coccidiën, spoel- en haakwormen bij de hond. Een vroegtijdige behandeling van alle aanwezige dieren vermindert de diarree en de oöcysten uitscheiding.
Sulfonamiden werken ook tegen diarree, maar niet tegen de oöcysten uitscheiding. Deze medicijnen zijn in de Benelux niet voor dit doel geregistreerd.
Bij de kat kan toltrazuril of diclazuril (oraal, geregistreerd voor andere zoogdieren) worden gebruikt (off label).
Voor Cryptosporidiose zijn geen geneesmiddelen voor handen. De behandeling is symptomatisch.
Voor Toxoplasma en Neospora verwijzen we naar de betreffende artikelen.
Preventie coccidiose
- Een goede hygiëne en het dagelijks verwijderen van de ontlasting zal de infectiedruk verminderen.
- Reiniging met hoge druk en stoom kan de oöcysten doden.
- Geef de dieren geen rauw vlees / organen (tenzij verhit tot boven de 70 °C of het invriezen van vlees bij -12°C).
- Boeren dienen katten en honden weg te houden bij het voer van hun vee.
