Cortisol

Wij meten cortisol in het bloed of de urine van uw hond of kat om vast te stellen of er sprake is van de ziekte van Cushing (het lichaam maakt te veel cortisol) of de ziekte van Addison (het lichaam maakt te weinig cortisol). Dit hormoon wordt in de bijnieren gemaakt en regelt de afbraak van verschillende eiwitten en de aanmaak van glucose. Het hormoon beïnvloedt verder de bloeddruk, het cholesterolgehalte en de werking van het afweersysteem. De cortisolproductie wordt beïnvloed door bijvoorbeeld stress, extreme inspanning, trauma, ziektes of overgewicht.

Cortisol-bepaling

Een eenmalige cortisol bepaling in het bloed zegt niet zoveel. De hoeveelheid schommelt heel erg en bij gezonde dieren kun je dus een hoge of lage waarde vinden. Katten kunnen door stress (bloed afnemen bij de dierenarts!) veel cortisol aanmaken. Cortisol metingen in het bloed gebruiken we in bepaalde tests. We kijken dan hoeveel cortisol er in het bloed is na het geven van hormonen die bij gezonden dieren zouden moeten zorgen voor veel cortisol (ACTH) of juist de hoeveelheid cortisol zouden moeten remmen (dexamethason). Door cortisol te meten in de urine, meten we de hoeveelheid cortisol die over een periode van een aantal uren in het bloed aanwezig is geweest (en nu is uit geplast).

Lage dosis dexamethason suppressietest

We doen deze test om te kijken of er aanwijzingen zijn voor de ziekte van Cushing. Let op: in Nederland beginnen we eigenlijk altijd met een urine test (zie hieronder). Meestal kunnen we daarmee de diagnose al stellen. Als een dier het medicijn dexamethason krijgt toegediend, moet bij normale gezonde dieren de aanmaak van cortisol afnemen. We meten het cortisol vóór toedienen van dexamethason (informatie over dosering voor dierenartsen: hond: 0,01 mg/kg i.v., kat: 0,1 mg/kg i.v.), 4 uur en 8 uur na het toedienen.

• Dieren die niet ziek zijn hebben na 4 en na 8 uur een lage cortisol waarde (<1,0 μg/dl).
• Dieren met hoge cortisol waardes (>1,4 μg/dl) 4 en 8 uur na dexamethason, hebben zeer waarschijnlijk de ziekte van Cushing.
• Een lage waarde na 4 uur (<1,4 μg/dl of <50% van de uitgangswaarde), maar na 8 uur alweer een hoge waarde (>1,4 μg/dl) zien we bij de ziekte van Cushing (en is vaker de hypofyse vorm, maar bijniervorm niet uitgesloten)
• Als na 8 uur de cortisol waarde minder is dan 50% van de uitgangswaarde, maar wel nog > 1,4 μg/dl is dit ook verdacht van de ziekte van Cushing (vooral de hypofyse vorm, maar bijneirtumor niet uitgesloten).

Hoge dosis dexamethason suppressie test

We doen deze test om te kijken welke vorm van de ziekte van Cushing speelt: de hypofyse-vorm of de bijniervorm. Let op: in Nederland beginnen we eigenlijk altijd met een urine test (zie hieronder). Meestal kunnen we daarmee de diagnose al stellen. Als een dier het medicijn dexamethason krijgt toegediend, moet bij normale gezonde dieren de aanmaak van cortisol afnemen. We meten het cortisol vóór toedienen van dexamethason (informatie over dosering voor dierenartsen: 0,1 mg/kg i.v.), 4 uur en 8 uur na het toedienen. De bepaling na 4 uur wordt ook wel overgeslagen.

• Als de dexamethason toediening de cortisol productie enigszins onderdrukt (na 8 uur is cortisol < 50% van de uitgangswaarde, of minder dan 1.5 μg/dl of < 40 nmol/l, past dit bij hypofyse afhankelijke Cushing.
• Als  de cortisol waarde 8 uur na toedienen van een hoge dosis dexamethason nog steeds > 50% is van de uitgangswaarde, of > 1.5 μg/dl of > 40 nmol/l, past dit bij een bijniertumor als oorzaak van de ziekte van Cushing.

ACTH stimulatietest

We meten cortisol vóór en een uur na toedienen van ACTH (Synacthen, bijnierschorsstimulerend hormoon). Hiermee stellen we vast of er sprake is van de ziekte van Addison. Ook gebruiken we deze test als uw dier behandelt wordt met Vetoryl voor de ziekte van Cushing. Hiermee controleren we dan of we niet teveel Vetoryl.

Cortisol/kreatinine ratio in de urine

We doen deze test als uw hond of kat verschijnselen van de ziekte van Cushing (hyperadrenocorticisme) vertoont. Bij deze ziekte produceren de bijnieren te veel van het hormoon cortisol. Het hormoon kan gemeten worden in de urine. Daarom vragen wij u de eerste ochtendurine van uw hond op te vangen. Deze urine moet drie achtereenvolgende dagen op ongeveer hetzelfde tijdstip worden opgevangen. Het is  belangrijk dat dit met zo weinig mogelijk stress gepaard gaat (bij stress en ziekte is het hormoon ook verhoogd) en dat de hond de avond ervoor vrij laat nog uitgelaten wordt. Bij katten kunt u de urine verzamelen uit een kattenbak zonder korrels of met speciale kattenbakkorrels die geen water opnemen (aquaruimsteentjes en Catcor).

De test duurt drie dagen:

• Dag 1:   ochtendurine opvangen, in buisje 1, bewaren in koelkast.
• Dag 2: ochtendurine opvangen, in buisje 2, bewaren in koelkast. Om 8.00 uur, 16.00 uur en om 24.00 uur moet u tabletten dexamethason ingeven (informatie voor dierenarts over dosering: 3dd 0,1 mg/kg=1 tablet van 0,5 mg per 5 kg lichaamsgewicht). De tabletten mogen met wat voedsel gegeven worden, bijvoorbeeld met een stukje worst. Het is belangrijk dat u zeker weet dat de hond de tablet(ten) ook doorgeslikt heeft. De hond zal waarschijnlijk meer drinken en plassen de eerste dag na het geven van de tabletten.
• Dag 3: ochtendurine opvangen, in buisje 3, weer bewaren in koelkast tot verzending

U (of uw dierenarts) stuurt de urinemonsters met het aanvraagformulier naar het laboratorium in Utrecht (UVDL). Let op dat u de buisjes maximaal ¾ vult omdat anders de dop eraf kan schieten. Verpak de monsters met de het meegeleverde verpakkingsmateriaal en zorg dat u het aanvraagformulier meestuurt. De urinemonsters moeten uiterlijk dinsdagochtend in het laboratorium zijn. De uitslagen zijn diezelfde week op de vrijdag bekend, soms al op donderdag.