Toxoplasmose

Toxoplasmose wordt veroorzaakt door de parasiet Toxoplasma gondii. De parasiet komt veel voor. De parasiet valt onder de coccidia. Toxoplasmose is vooral bekend omdat het bij de mens kan leiden tot abortus, het overlijden van de baby vlak na de geboorte en blijvende hersen- of oogschade bij kinderen die de infectie wel overleven. De parasiet wordt verspreid via de ontlasting van de kat (de eind-gastheer). De meeste mensen en honden (tussen-gastheer) besmetten zich echter indirect: via besmette grond in de tuin en het eten van onverhitte groenten en rauw vlees / organen.

Toxoplasmose bij de kat

Toxoplasmose kan diarree veroorzaken bij de jonge kat

Net als alle andere infecties met coccidia, komt Toxoplasmose vooral voor bij jonge dieren (in dit geval de kat). Ongeveer 60% van de eenjarige katten in Nederland heeft Toxoplasmose gehad.

De meeste katten zijn na een eenmalige besmetting levenslang immuun.

De meeste katten worden niet ziek van Toxoplasmose. Sommigen krijgen geringe diarree.

Een geïnfecteerde kat verspreidt de parasiet gedurende 2-3 weken. De verspreiding gaat via eitjes (oöcysten) in kattenpoep. Het duurt minimaal 2-3 dagen voordat deze oöcysten infectieus zijn. Alleen kattenpoep van minstens een paar dagen oud, is dus besmettelijk. Deze miljoenen oöcysten kunnen in de jaren daarna nog vele dieren, inclusief de mens, besmetten. De kattenpoep is misschien niet meer te zien, maar de eitjes kunnen overal zitten.

De kat besmet de tuin/boerderij en de daar levende wormen, muizen, vogels en boerderijdieren. Een jonge kat de infectie nog niet gehad heeft, besmet zich voorals door het eten van onverhit vlees (inclusief muizen en vogels). Rechtreekse besmetting via kattenpoep (de tuin) is ook mogelijk maar komt minder vaak voor.

Muizen met Toxoplasma worden minder angstig en laten zich daardoor makkelijker vangen door katten. 

In zeldzame gevallen kan de parasiet bij de kat andere organen dan de darmen aantasten waarbij benauwdheid, koorts, geelzucht, buikpijn, slechte eetlust en ontstekingen in het oog kunnen optreden. 

Toxoplasmose bij de hond

Een hond kan Toxoplasma krijgen door het eten van kattenpoep (minimaal 2-3 dagen oud) of via onvoldoende verhit vlees (inclusief prooidieren).

De hond is een zogenaamd tussen-gastheer: hij kan de ziekte wel krijgen, maar niet verspreiden (tenzij de hond wordt opgegeten).

Toxoplasma geeft bij de meeste honden geen problemen.
Soms wordt een hond ziek:

• Aantasting van verschillende organen (gegeneraliseerde vorm) zien we bij jonge honden met een slechte weerstand. De honden zijn zwak, benauwd, geven over, hebben diarree en terugkerende koorts. De hond overlijdt meestal binnen een week.
• Aantasting van zenuwen en spieren van de achterpoot (neuromusculaire vorm). We zien spierzwakte door een steeds erger wordende ontsteking van de zenuwen en de spieren. De problemen kunnen blijvend zijn.
• Aantasting van de hersenen.

Toxoplasmose bij de mens

30-60% van de volwassen Nederlanders hebben antistoffen tegen Toxoplasma. Mensen kunnen zich besmetten via:

• Werken in de tuin (en ondertussen eten / roken)
• Eten van rauwe groenten
• Eten van rood vlees
• Schoonmaken van de kattenbak (als dat niet dagelijks gebeurt)

De meeste van deze mensen zijn niet ziek (geweest).

Sommige mensen worden wel ziek. Ze krijgen vergrote lymfeklieren, koorts en worden futloos.

In zeldzame gevallen kunnen andere organen worden aangetast zoals: lever, milt, longen, spieren, hersenen.

Ook kunnen mensen die eerder besmet werden, maar hier geen last van hadden, bij een weerstandvermindering (chemotherapie, AIDS) alsnog ziek worden.

Als een zwangere vrouw voor het eerst in aanraking komt met Toxoplasma, kan ze haar baby besmetten. Dit kan leiden tot een miskraam, het overlijden van de pasgeboren baby of blijvende hersen- en oogschade. De schade wordt pas ontdekt als het kind al wat ouder is.

Toxoplasma bij andere dieren

Andere dieren kunnen Toxoplasma oplopen als ze door kattenpoep besmet eten krijgen.

Veel van deze dieren zullen niet ziek worden. Onvoldoende verhit of diepgevroren vlees van deze dieren is wel gevaarlijk voor de mens, kat of hond.

• Schaap: 90-100%
• Varken: 10-60%
• Rund: 20 – 40%
• Pluimvee: 0 – 30%
• Paard 5-10%

Preventie van Toxoplasmose

Onderstaande adviezen zijn met name gericht op zwangere vrouwen en mensen met een verminderde weerstand. Volg deze adviezen ook om verspreiding van de parasiet naar de hond en kat te voorkomen.

• Ruim kattenpoep elke dag op (de eitjes zijn pas na 2-3 dagen infectieus).
• U kunt een kattenbak ontsmetten met kokend water of stoom (desinfectiemiddelen werken niet).
• Eet geen rood vlees: verhitting of diepvriezen (minimaal 2 dagen bij -12 °C) doodt de parasiet.
• Geef uw huisdier geen onvoldoende verhit vlees (inclusief muizen en vogels …).
• Eet geen rauwe groenten.
• Draag handschoenen als u in de tuin werkt.

Diagnose Toxoplasmose

Met bloedonderzoek kan worden aangetoond dat een mens of dier in aanraking is geweest met Toxoplasma. Weefselonderzoek is nodig om te bewijzen dat de ziekteverschijnselen worden veroorzaakt door de parasiet.

Therapie Toxoplasmose

Toxoplasmose kunnen we behandelen met sulfonamiden, clindamycine en/of pyrimethamine (antimalariamiddel voor mensen). Het effect van de behandeling is meestal teleurstellend.